Derdestliğe İlişkin Dava Şartı Eksikliği Bulunup Bulunmadığının Dava Tarihine Göre Değil İstinaf İncelemesinin Yapıldığı Karar Tarihine Göre Belirlenmesi Gerekir.
Uyuşmazlık, konkordato tasdik hükmü dışında bırakılan çekişmeli alacağın kayıt ve kabulü istemine ilişkindir. Davanın açıldığı tarihte konusuz kaldığı kabul edilen dosyadaki karar kesinleşmemiş ise de bölge adliye mahkemesinin karar verdiği tarihten önce kesinleşmiş olup istinaf incelemesinin yapıldığı tarihte önceki dava nedeniyle görülmekte olan derdest bir dava bulunmamaktadır. Bölge adliye mahkemesince ilk derece mahkemesi kararının istinaf incelemesi yapılırken, derdestliğe ilişkin dava şartı eksikliği bulunup bulunmadığının dava tarihine göre değil dava şartı incelemesini de kapsayan istinaf incelemesinin yapıldığı karar tarihine göre belirlenmesi gerekir. Bu durumda dava tarihi esas alınarak derdestliğe ilişkin dava şartı eksikliği bulunduğu kabul edilerek istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmesi yerine dava şartı eksikliğinin ortadan kalktığı gözetilerek bir karar verilmelidir.
Aynı davanın, daha önceden açılmış ve halen görülmekte olmaması (derdestlik bulunmaması) dava şartıdır. (HMK 114/1-ı) Derdestlikten söz edebilmek için iki davanın taraflarının, konusunun ve dava sebeplerinin aynı olması gerekir. Dava sebeplerinin aynı olmasından anlaşılması gereken davada dayanılan hukuki sebepler olmayıp davada dayanılan vakıalardır. HMK'da düzenlenen dava şartlarında davanın açılabilirliği değil davanın görülebilirliği ön plandadır. Hakim dava şartlarının varlığını dava tarihine göre değil, bu konuda inceleme yaptığı tarihe göre belirler. Çünkü HMK 115. madde dava açılırken bu dava şartlarının bulunmasını bir önşart olarak öngörmemiş ve tamamlanabilme, tamamlandığında dikkate alma esasına göre bu dava şartlarını getirdiğini de açıkça ortaya koymuştur.
Açıklanan nedenlerle dava şartı eksikliği bulunup bulunmadığı belirlenirken dava tarihi değil, incelemenin yapıldığı tarih itibarıyla bir eksiklik bulunup bulunmadığına bakılmalıdır. Kaldı ki HMK 114/1-ı madde hükmüne göre derdestlik için aynı davanın daha önceden açılmış olması yeterli olmayıp bunun yanında diğer davanın halen görülmekte olması gerekmektedir. Görülmekte olan önceki dava kesin hüküm oluşturmayacak biçimde sona ermiş ise halen görülmekte olma koşulu ortadan kalkmış olduğu için sonradan açılan davada derdestlik nedeniyle dava şartı eksikliği bulunduğundan söz edilemeyecektir.
Karar: Yargıtay 6. Hukuk Dairesi 2022/2973 E. 2023/962 K. 09.03.2023 T.
Yazarlar: Av. Mehmet TAV & Av. Şahsenem PEÇENEK